چالش‌ها و فرصت‌های توسعه مناطق آزاد تجاری در ایران

کمال ابراهیمی کاواری ، یک متخصص آزادانه ، در یادداشتی منحصر به فرد از آژانس مهر در مورد امکانات فرصت ها و چالش های توسعه مناطق تجارت آزاد در ایران می نویسد: مناطق تجارت آزاد در سراسر جهان به عنوان ابزاری مهم برای تقویت شناخته می شود رشد اقتصادی ، جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تسهیل تجارت بین المللی. با این حال ، تجربه ایران در توسعه این مناطق نشان می دهد که بسیاری از آنها نتوانسته اند به اهداف اصلی خود برسند. در حالی که کشورهای موفق از این مناطق به عنوان یک مراکز نوآوری ، زنجیره های تولید و تأمین جهانی استفاده کرده اند ، مناطق آزاد ایران به طور عمده به دروازه های وارداتی تبدیل شده اند که تأثیر قابل توجهی در رشد صنعتی و اقتصادی نداشته اند.

یکی از اصلی ترین چالش ها در توسعه مناطق آزاد ایران ، عدم وجود چارچوب سیاسی پایدار و هماهنگ است. تغییرات مکرر در قوانین ، عدم شفافیت در سیاست های اقتصادی و مدیریت ضعیف مفاد این مناطق با استانداردهای بین المللی ، محیط پرخاشگرانه را برای سرمایه گذاران ایجاد کرده است. از طرف دیگر ، موانع بوروکراتیک و پیچیدگی های اداری مانع از روند سرمایه گذاری و کاهش جذابیت این مناطق برای شرکت های خارجی می شود (Zeng ، 2019).

علاوه بر مسائل حقوقی ، چالش های زیرساختی نیز موانع مهمی برای بهره وری این مناطق است. توسعه ناکافی شبکه های حمل و نقل ، عدم دسترسی مناسب به بنادر و فرودگاه های بین المللی و ضعف در زیرساخت های دیجیتال باعث افزایش هزینه های لجستیک و کاهش رقابت در این مناطق می شود. در حالی که بسیاری از مناطق رایگان موفق در جهان برای سرمایه گذاری در فن آوری های هوشمند ، تدارکات پیشرفته و زیرساخت های دیجیتال ، مناطق آزاد ایران هنوز عقب مانده اند (Farrole & Akinci ، 2011).

با این حال ، همچنین فرصت هایی برای بررسی استراتژی های توسعه این مناطق وجود دارد. یکی از مهمترین اقدامات در این زمینه ، انتقال از مدل سنتی مبتنی بر معافیت مالیات برای توسعه یک اکوسیستم نوآورانه است که در آن شرکت ها شرکت ها فناوری. ، استارتاپ و صنایع پیشرفته می توانند کار کنند. ایجاد صنایع مبتنی بر دانش ویژه ، توسعه مراکز تحقیق و توسعه و تقویت همکاری های بین المللی می تواند نقش این مناطق را در زنجیره های تأمین جهان برجسته تر کند. به عنوان مثال ، مدل های موفق مانند مناطق سنگاپور و دبی نشان می دهد که تمرکز بر فناوری پیشرفته و اتصال به اقتصاد جهانی می تواند مزایای رقابتی مقاوم تری نسبت به مدل های سنتی ایجاد کند (بانک جهانی ، 2020).

راه حل مهم دیگر برای بهبود کارآیی مناطق آزاد در ایران ، اصلاح سیستم مدیریت و ایجاد یک چارچوب سیاست پایدار است. ایجاد نهادهای مستقل برای مدیریت این مناطق ، کاهش وابستگی به سیاست های کلان اقتصادی و تدوین مقررات مطابق با استانداردهای جهانی می تواند فضای سرمایه گذاری شفاف تر شود و اعتماد به نفس سرمایه گذاران داخلی و خارجی را افزایش دهد. همچنین ، نتیجه گیری توافق نامه های تجاری با شرکای بین المللی و پیوستن به زنجیره های تأمین جهانی می تواند نقش این مناطق را در اقتصاد کشور تقویت کند (UNCTAD ، 2021).

به طور کلی ، مناطق تجارت آزاد در ایران نیاز به تغییر اساسی در توسعه سیاست ، توسعه زیرساخت ها و رویکردهای مدیریتی برای موفقیت دارند. بدون این تغییرات اساسی ، این مناطق به عنوان پایگاه های وارداتی باقی می مانند و فرصت های بالقوه برای رشد صنعتی و اقتصادی از بین می رود. آینده مناطق آزاد ایران به پذیرش مدلهای جدید توسعه بستگی دارد و به یک اقتصاد رقابتی منتقل می شود و مربوط به زنجیرهای جهانی است.